อาการปวดสะโพกร้าวลงขา เกิดจากสาเหตุใด รักษาอย่างไรได้บ้าง?

บทความโดย: วันที่อัพเดท: 26 มีนาคม 2567

สำหรับใครที่ต้องนั่งทำงานอยู่กับที่โดยที่ไม่ได้เปลี่ยนอริยาบทเป็นเวลานานเสี่ยงที่จะเจออาการ “ปวดสะโพกร้าวลงขา” ซึ่งจะทำให้ใช้ชีวิตประจำวันลำบากเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเดิน นอน นั่ง จะท่าไหนก็สร้างความเจ็บปวดให้แก่ร่างกาย บทความนี้โรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ จะพาไปทำความรู้จัก อาการปวดสะโพกร้าวลงขา วิธีแก้ปวดสะโพกร้าวลงขา ท่าบริหารปวดสะโพกร้าวลงขา ยาแก้ปวดสะโพกร้าวลงขา

สารบัญบทความ

• ปวดสะโพกร้าวลงขา
• ปวดสะโพกร้าวลงขาเกิดจากสาเหตุใด
• กลุ่มอาการปวดสะโพกร้าวลงขา
• เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์
• การตรวจวินิจฉัยทางการแพทย์
• วิธีรักษาอาการปวดสะโพกร้าวลงขา
• แนวทางการป้องกันการปวดสะโพกร้าวลงขา
• ข้อสรุป

ปวดสะโพกร้าวลงขา

ปวดสะโพกร้าวลงขา (Sciatica Pain) คืออาการปวดในบริเวณช่วงเอวหรือสะโพก ที่ปวดร้าวจนส่งผลกระทบไปยังช่วงขาด้านหลัง ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการร้าวไปถึงบริเวณน่องหรือเท้า อาการปวดหลังร้าวลงสะโพกหรือปวดสลักเพชรร้าวลงขานี้ เกิดจากหมอนรองกระดูกเคลื่อนไปกดทับเส้นประสาทกระดูกสันหลังส่วนเอว หรือกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท ทำให้มีอาการปวดลงไปยังขาข้างใดข้างหนึ่ง บางรายอาจมีอาการชา หรือขาอ่อนแรงได้

ปวดสะโพกร้าวลงขาเกิดจากสาเหตุใด

อาการปวดสะโพกร้าวลงขาเกิดจากกล้ามเนื้อ Piriformis หรือกล้ามเนื้อที่อยู่ภายในก้นใกล้กับสะโพก ตึงจนไปกดทันเส้นประสาท Sciatica Nerve หรือเส้นประสาทเล็กที่ออกมาจากกระดูกสันหลังส่วนเอว แล้วทอดผ่านใต้กล้ามเนื้อมัดนี้ ส่งสัญญาณประสาไปเลี้ยงขาจนก่อให้เกิดอาการเจ็บสะโพกร้าวลงขาไปตามแนวเส้นประสาทได้ ผู้ป่วยป่วยสะโพกร้าวลงขาส่วนมากจะมีอาการแค่ขาที่ข้างใดข้างหนึ่ง น้อยรายที่จะมีอาการปวดร้าวลงขาทั้งสองข้าง

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดอาการสะโพกร้าวลงขา

• อายุ การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ในกระดูกสันหลังที่ตามอายุที่มากขึ้น เช่น หมอนรองกระดูกเคลื่อน กระดูกงอกในข้อ เป็นสาเหตุที่พบบ่อยในการเกิดอาการปวดสะโพกร้าวลงขา
• โรคอ้วน น้ำหนักที่เพิ่มขึ้นจะไปเพิ่มแรงกดทับไปยังกระดูกสันหลัง และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงของกระดูกสันหลังที่ทำให้ปวดสะโพกร้าวลงขา
• อาชีพ ผู้ที่ทำอาชีพที่ต้องแบกของหนักเป็นเวลานาน บิดหลัง ขับรถเป็นเวลานาน หรือออกกำลังกายหนักจนเกินไปอาจก่อให้ปวดข้อสะโพกร้าวลงขาได้
• นั่งนานเกินไป คนที่นั่งอยู่กับที่นานเกินไป หรือทำงานที่ต้องนั่งเป็นเวลานาน มีแนวโน้มจะปวดสะโพกลงขามากกว่าผู้ที่กระฉับกระเฉง
• เบาหวาน ผู้ป่วยโรคเบาหวานจะมีระดับการใช้น้ำตาลในเลือกต่างจากคนปกติ เพิ่มความเสี่ยงที่เส้นประสาทจะเสียหายมากขึ้น

กลุ่มอาการปวดสะโพกร้าวลงขา

อาการปวดสะโพกร้าวลงขา ไม่ได้เกิดจากหมอนรองกระดูกเคลื่อนไปกดทับเส้นประสาทเสมอไป แต่สามารถเกิดอาการบาดเจ็บได้ 2 กลุ่มคือ อาการที่เกิดจากบริเวณหลัง และอาการที่ไม่ได้เกิดจากบริเวณหลัง ดังนี้

กลุ่มอาการที่เกิดจากบริเวณหลัง

กลุ่มอาการปวดสะโพกร้าวลงขาที่เกิดจากบริเวณหลัง แบ่งเป็น 2 กรณี ได้แก่

• โรคหมอนรองกระดูกทับเคลื่อนกดทัยเส้นประสาท (Herniated Nucleus Pulposus)

เกิดจากกระดูกสันหลังรับน้ำหนักมาก มีการเคลื่อนไหวเยอะกว่าบริเวณอื่นๆ ส่งผลให้หมอนรองกระดูกเกิดเบียดทับเส้นประสาท โรคหมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาทจะมีอาการปวดหลังช่วงเอวต่อกับสะโพก และปวดร้าวลงขา มักพบในผู้ป่วยช่วงอายุ 20-50 ปี ที่ต้องยกของหนัก มีน้ำหนักตัวมาก บิดตัวอย่างรุนแรงแและรวดเร็ว หรือมีพฤติกรรมสูบบุหรี่ เป็นต้น

• โรคกระดูกสันหลังเสื่อมกดทับเส้นประสาท (Spinal Stenosis)

โรคกระดูกสันหลังเสื่อมกดทับเส้นประสาท หรือโรคช่องโพรงกระดูกสันหลังตีบแคบ (Spinal Stenosis) หรือที่เรียกกันอีกชื่อว่า กระดูกทับเส้นประสาท อาการปวดสะโพกร้าวลงขาข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง ประกอบกับอาหารอ่อนแรงหรือชาที่ขา จะมีอาการรุนแรงขึ้นเมื่อยืนหรือเดินไปเป็นระยะเวลาหนึ่ง เมื่อหยุดพักจะอาการเบาลง 

อาการนี้เกิดจากความเสื่อมของกระดูกสันหลัง หมอนรองกระดูก และข้อต่อ ที่ทรุดตัวหรือพบกระดูกงอก จบเบียดทับเส้นประสาท โรคกระดูกสันหลังเสื่อมกดทับเส้นประสาทจึงมักพบในผู้สูงอายุ ร่วมกับโรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุ 

กลุ่มอาการที่ไม่ได้เกิดจากบริเวณหลัง

กลุ่มอาการปวดสะโพกร้าวลงขาที่ไม่ได้เกิดจากบริเวณหลัง แบ่งเป็น 2 กรณี ได้แก่

• กล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท (Piriformis Syndrome)

การนั่งทำงานนานๆ ในท่าที่ไม่เหมาะสม วิ่งหรือเดินระยะไหล อาการบาดเจ็บจากการเล่นกีฬา มีส่วนทำให้เกิดอาการกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท หากกล้ามเนื้อสะโพก Piriformis มีความผิดปกติหรือเกิดพังผืดทับเส้นประสาทในบริเวณโดยรอบ อาจเบียดทัยเส้นประสาท Sciatica Nerve จนเกิดอาการปวดสะโพกร้าวลงขาได้ 

• กล้ามเนื้อแฮมสตริงอักเสบ

สาเหตุหลักเกิดจากการบาดเจ็บขณะเล่นกีฬา เช่น ฟุตบอล บาสเก็ตบอล วิ่งระยะไกล โดยที่ไม่ได้ยืดเส้นกล้ามเนื้อก่อนและหลังออกกำลังอย่างเหมาะสม จนทำให้มีอาการบาดเจ็บที่กล้ามเนื้อส่วนที่ต่อระหว่างสะโพกไปถึงหัวเข่า (Hamstring Muscle) และมีอาการปวดบริเวณใต้ก้นลงมาถึงต้นขาด้านหลัง 

ซึ่งในระยะแรกจะปวดแค่ช่วงต้นขาด้านบนเท่านั้น แต่หากไม่ด้รับการรักษาอย่างถูกวิธี อาการปวดจะร้าวไปจนถึงบริเวณน่องจนไม่สามาถเหยียดเข่าให้ตรงได้

เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์

หากมีอาการปวดสะโพกร้าวลงขา ควรรีบสังเกตอาการตนเอง หยุดกิจกรรมที่ทำอยู่ทันที หากพักเป็นระยะเวลาหนึ่งแล้วยังไม่มีอาารดีขึ้น หรือเริ่มรู้สึกชาบริเวณขาร่วมกับมีอาการอ่อนรง ควรรีบเข้าพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจรักษาทันที

ในกรณีที่มีอาการปวดหลัง แต่ยังไม่ปวดสะโพกร้าวลงขา หรือชาไปยังบริเวณอื่น ก็ควรสังเกตอาการตัวเองเช่นกัน เพราะอาการปวดหลังไม่ใช่อาการปกติของร่างกาย แต่เป็นสัญญาณว่ากำลังมีสิ่งปกติ ไม่ว่าจะจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวันหรือกิจกรรมการเล่นกีฬา ควรพักรอดูอาการว่าเป็นอย่างไร หากฝืนร่างกายก็มีโอาสที่อาการบาดเจ็บจะเพิ่มมากขึ้นจนปวดสะโพกร้าวลงขา

การตรวจวินิจฉัยทางการแพทย์

การตรวจวินิจัยอาการปวดสะโพกร้าวลงขา ในทางการแพทย์สามารถทำได้หลายวิธีดังนี้

• การเอกซ์เรย์ (X-ray) การเอกซ์เรย์กระดูกสันหลังทำให้ได้ภาพเอกซ์เรย์กระดูกในข้อที่อาจกดทับเส้นประสาทอยู่
• MRI (Magnetic Resonance Imaging) เป็นการสร้างภาพเหมือนจริง โดยใช้สนามแม่เหล็กความเข้มสูง และคลื่นความถี่ในย่านความถี่วิทยุ จะทำให้เห็นภาพที่มีรายละเอียดของกระดูกและเนื้อเยื่ออ่อน
• CT scan เป็นการสร้างภาพ 3 มิติโดยเครื่อง เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ที่ใช้วิธีการตรวจวินิจฉัยหาความผิดปกติอวัยวะต่างๆ ในร่างกายด้วยการปล่อย X-Ray ผ่านอวัยวะที่ต้องการตรวจ แล้วใช้คอมพิวเตอร์สร้างเป็นภาพอวัยวะภายในร่างกาย ทำให้เห็นสภาพกระดูกสันหลังและข้อต่างๆ 
• Electromyography (EMG) หรือการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ การทดสอบนี้จะวัดแรงกระตุ้นไฟฟ้าที่เกิดจากเส้นประสาทและการตอบสนองของกล้ามเนื้อ จะสามารถยืนยันการกดทับเส้นประสาทที่เกิดจากหมอนรองกระดูกเคลื่อนหรือการตีบของช่องไขสันหลังได้

วิธีรักษาอาการปวดสะโพกร้าวลงขา

วิธีรักษาอาการปวดสะโพกร้าวลงขาสามารถทำได้หลายรูปแบบขึ้นอยู่กับความเหมาะสมและความหนักเบาของอาการ โดยหลักแล้ววิธีรักษาอาการปวดสะโพกร้าวลงขาจะเป็น 2 แนวทางหลักคือ การบรรเทาอาการด้วยตัวเองเบื้องต้น และการรักษาทางการแพทย์ โดยมีรายละเอียดดังต่อนี้

การบรรเทาอาการด้วยตัวเองเบื้องต้น

• การประคบร้อน-เย็น

ให้ประคบอุ่นบริเวณสะโพกที่มีอาการปวดเป็นระยะเวลาประมาณ 15-20 นาที ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด จะทำให้มีความรู้สึกอุ่นสบาย คลายอาการปวดสะโพกร้าวลงขาลงได้ ส่วนการประคบเย็นจะช่วยบรรเทาอาการปวดบวมที่เกิดจากอาการบาดเจ็บแบบเฉียบพลันได้

• การบริหารร่างกาย 

การบริหารร่างกายสามารถบรรเทาอาการปวดเส้นสลักเพชรได้ โดยให้ผู้ป่วยยืดตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น ท่านอนไขว่ห้าง ท่าเข้าไปหาไหล่ด้านตรงข้าม นั่งไขว้ห้างก้มตัว  ท่านอนหงายยกสะโพก ท่านอนตะแคงยกเข่า เป็นต้น

การรักษาทางการแพทย์

• การใช้ยาบรรเทาอาการปวด

ปวดสะโพกร้าวลงขากินยาอะไร? มียาหลายรูปแบบที่สามารถลดอาการปวดสะโพกร้าวลงขาได้ เช่น กลุ่มยาแก้ปวดเข่า สมุนไพรแก้ปวดเข่า แพทย์สามารถจ่ายยากแก้ปวดให้สอดคล้องกับโรคประจำตัวของคนไข้ได้ เพื่อให้ใช้ยาที่ปลอดภัย ลดอาการปวดได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• การทำกายภาพบำบัด

การทำกายภาพบำบัดสามารถบรรเทาอาการปวดสะโพกร้าวลงเข่าได้ สามารถทำกายภาพบำบัดได้หลายวิธี เช่น การทำอัลตราซาวด์ การใช้เลเซอร์รักษา นวดแก้อาการปวดสะโพกร้าวลงขา และฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายของผู้ป่วยทั้งก่อนและหลังการผ่าตัด

• การฉีดสเตียรอยด์

การฉีดยาสเตียรอยด์เป็นการฉีดเพื่อระงับอาการอักเสบ เหมาะกับผู้ที่มีอาการปวดสะโพกร้าวลงเข่าระยะแรก ยังอาการไม่รุนแรงมาก  เพราะเป็นการฉีดเพื่อยับยั้งอาการอักเสบเท่านั้น ไม่สามารถทำให้อาการสะโพกร้าวลงเข่าหายขาด

• การรักษาด้วยการผ่าตัด

การรักษาสะโพกร้าวลงไข่ด้วยการผ่าตัด นิยมผ่าตัดด้วยวิธีการส่องกล้อง เช่นเดียวกับการผ่าตัดข้อเข่าเสื่อม แพทย์จะใช้อุปกรณ์ขนาดเล็กที่ประกอบไปด้วยเลนส์ทำการสอดเข้าไปในแผลทำให้เห็นภาพข้อของผู้ป่วย การผ่าตัดด้วยการส่องกล้องยังฟื้นตัวเร็ว แผลเล็ก

แนวทางการป้องกันการปวดสะโพกร้าวลงขา

การป้องกันไม่ให้เป็นปวดสะโพกร้าวลงขา สามารถปฏิบัตติตามคำแนะนำต่อไปนี้

• หลีกเลี่ยงการวิ่งขึ้นหรือลงที่ลาดชันมากๆ 
• เลี่ยงการนั่งท่าไขว่ห้าง
• เลี่ยงการนั่งบนพื้นแข็งๆ เก้าอี้แข็งๆ
• ยืดเหยียดบริหารร่างกายบ่อยๆ
• ไม่นั่งนานเกิน 30 นาที ควรเปลี่ยนอริยาบท เช่น เดินไปเข้าห้องน้ำ
• หลีกเลียงการยกของหนัก
• ออกกำลังกายให้ถูกท่า ไม่ให้สะโพกบิดอย่างรวดเร็วหรือผิดท่า
• ยืดเส้นสายก่อนและหลังออกกำลังกายเสมอ
• หากต้องการเพิ่มความเข้มข้นของการออกกำลังกาย ควรค่อยๆ เพิ่ม อย่าเพิ่มเร็วเกินไปจนกล้ามเนื้อปรับตัวไม่ทัน
• ไม่สูบบุหรี่ นิโคตินในบุหรี่จะทำให้เลือดไปเลี้ยงกระดูกน้อยลง 

ข้อสรุป

อาการปวดสะโพกร้าวลงขา joint dysfunction syndrome เป็นอาการที่พบบ่อยในผู็ป่วยโรคกระดูกสันหลัง เกิดจากการกดทับเส้นประสาทที่ออกมาจากกระดูกสันหลังส่วนเอว สาเหตุที่ทำให้พบอาการปวดสะโพกร้าวลงขาเช่น โรคหมอนรองกระดูกสันหลังเคลื่อน โรคหมอนรองกระดูกทับเส้น กล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท และกล้ามเนื้อแฮมสตริงอักเสบ 

ปวดสะโพกร้าวลงขาหากมีอาการไม่มากสามารถหายเองได้ รับประทานยารักษาอาการตามคำแนะนำของเภสัชกรหรือแทพย์ได้ แต่หากมีอาการรุนแรงควรพบแพทย์เพื่อรักาาอาการ รวมถึงเข้ารับการตรวจร่างกายอย่างละเอียด

หากผู้ป่วยมีอาการที่เกี่ยวการปวดข้อ อาการข้อเข่าเสื่อม ปวดสะโพกร้าวลงขา หรือสนใจผ่าตัดข้อเข่าเทียม สามารถติดต่อสอบถามกับทีมแพทย์เฉพาะทางโรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ได้ที่ Line @samitivejchinatown หรือเบอร์ 02-118-7893 ได้ตลอด 24 ชั่วโมง

References

Goldsmith, R., Williams, N. H., & Wood, F. (2019). Understanding sciatica: Illness and treatment beliefs in a lumbar radicular pain population. A qualitative interview study. BJGP Open, 3(3). https://doi.org/10.3399/bjgpopen19x101654 

Mayo Foundation for Medical Education and Research. (2020, August 1). Sciatica. Mayo Clinic. Retrieved September 7, 2022, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sciatica/diagnosis-treatment/drc-20377441 

Valat, J.-P., Genevay, S., Marty, M., Rozenberg, S., & Koes, B. (2010). Sciatica. Best Practice & Research Clinical Rheumatology, 24(2), 241–252. https://doi.org/10.1016/j.berh.2009.11.005