สำหรับผู้หญิงหลายคน อาการปวดท้องน้อยขณะมีประจำเดือนอาจถูกมองว่าเป็นเรื่องปกติทั่วไป แต่เมื่ออาการปวดนั้นรุนแรงและเป็นเรื้อรังมากขึ้นเรื่อย ๆ อาจเป็นสัญญาณเตือนของภาวะผิดปกติภายในมดลูกและรังไข่ โดยเฉพาะความเสี่ยงในการเป็นซีสต์ในมดลูกหรือที่เรียกว่า “ช็อกโกแลตซีสต์” อันเป็นภัยเงียบที่เรามักมองข้าม การทำความเข้าใจภาวะนี้จึงเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งสำหรับสุขภาพของผู้หญิง เพื่อไม่ให้มดลูกได้รับความเสียหายอย่างรุนแรง
KEY TAKEAWAY
สารบัญบทความ
ช็อกโกแลตซีสต์ (Chocolate Cyst) เป็นชื่อเรียกของถุงน้ำที่เกิดขึ้นในรังไข่หรือซีสต์ในมดลูกชนิดหนึ่ง โดยภายในบรรจุไปด้วยของเหลวสีน้ำตาลคล้ายช็อกโกแลต ซึ่งคือเลือดประจำเดือนเก่าที่สะสมอยู่ ซีสต์ชนิดนี้เป็นผลสืบเนื่องมาจากโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) ซึ่งหมายถึงการมีเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปเจริญเติบโตอยู่นอกโพรงมดลูก (เช่น ที่รังไข่ ท่อนำไข่ หรือเยื่อบุช่องท้อง) โดยสาเหตุที่แท้จริงว่าช็อกโกแลตซีสต์เกิดจากอะไรนั้นยังไม่เป็นที่สรุปแน่ชัด แต่อาจมีโอกาสมาจากสาเหตุดังนี้
อาการช็อกโกแลตซีสต์มักจะแตกต่างกันไปในผู้หญิงแต่ละคน บางรายเป็นซีสต์ที่มดลูก อาการอาจไม่มีเลย แต่ส่วนใหญ่มักจะแสดงอาการที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบและการมีเลือดคั่งในช่องท้อง โดยจุดที่ต้องสังเกตเป็นพิเศษสำหรับผู้ที่เสี่ยงเป็นช็อกโกแลตซีสต์ อาการเริ่มต้นมีดังนี้
เมื่อมีอาการปวดท้องน้อยรุนแรงหรือสงสัยว่าเป็นช็อกโกแลตซีสต์ การวินิจฉัยจากแพทย์มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ทราบอย่างแน่ชัดว่าช็อกโกแลตซีสต์ที่ตรวจเจอนั้นอันตรายหรือไม่ และสาเหตุของการเป็นซีสต์ที่มดลูกเกิดจากอะไร โดยวิธีการวินิจฉัยหลัก ๆ คือการตรวจสุขภาพผู้หญิง โดยแพทย์จะสอบถามอาการปวดประจำเดือน ปวดขณะมีเพศสัมพันธ์ ประวัติภาวะมีบุตรยาก และอาการอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น ลักษณะของตกขาว หรือการติดเชื้อราในช่องคลอด
หากแพทย์พบความผิดปกติ อาจเข้าสู่การอัลตราซาวนด์ทางช่องคลอด วิธีนี้ให้ผลแม่นยำในการมองเห็นถุงน้ำที่มีลักษณะคล้ายช็อกโกแลตซีสต์ภายในรังไข่ รวมถึงการวัดขนาดซีสต์ ร่วมกับการตรวจเลือด (CA-125) เพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการวินิจฉัย โดยค่านี้อาจสูงขึ้นในผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ และบางกรณีอาจใช้การผ่าตัดส่องกล้องในช่องท้อง (Laparoscopy) เพื่อการวินิจฉัยที่แน่นอนมากขึ้นในการมองเห็นรอยโรคโดยตรง
สำหรับช็อกโกแลตซีสต์ วิธีรักษาจะขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ขนาดของซีสต์ ความรุนแรงของอาการ อายุ และแผนมีบุตรในอนาคต โดยหลัก ๆ แล้วจะแบ่งออกเป็น 2 แนวทาง ได้แก่
การผ่าตัดจะถูกพิจารณาเมื่อซีสต์มีขนาดใหญ่ (มักจะมากกว่า 4-5 ซม.) มีอาการปวดรุนแรงที่ไม่ตอบสนองต่อยา หรือมีภาวะมีบุตรยากที่เชื่อว่าเกิดจากซีสต์ ศัลยแพทย์จะทำการผ่าตัดส่องกล้องเพื่อเลาะนำซีสต์ออก (Cystectomy) โดยพยายามสงวนเนื้อเยื่อรังไข่ปกติไว้
เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการไม่รุนแรง ซีสต์มีขนาดเล็ก หรือผู้ที่ยังไม่ต้องการผ่าตัด โดยยาจะช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกที่ผิดที่ และลดการผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจน ซึ่งจะช่วยลดการกระตุ้นให้ซีสต์มีขนาดใหญ่ขึ้นและช่วยบรรเทาอาการปวดได้ ตัวอย่างยาที่ใช้ เช่น ยาคุมกำเนิด ยาโปรเจสติน หรือยากลุ่ม GnRH Agonists
ภาวะช็อกโกแลตซีสต์เป็นภาวะที่สร้างความกังวลให้กับผู้หญิงหลายคน ซึ่งคำถามที่พบบ่อยมักจะเกี่ยวข้องกับการดูแลตัวเอง และแนวโน้มของการรักษา มาดูกันว่ามีคำถามใดบ้าง
ควรจำกัดการบริโภคอาหารที่กระตุ้นการอักเสบสูง เช่น เนื้อแดง อาหารแปรรูป น้ำตาลและไขมันทรานส์ เนื่องจากภาวะนี้เกี่ยวข้องกับการอักเสบเรื้อรัง
ช็อกโกแลตซีสต์ที่เกิดจากเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ไม่สามารถหายเองได้ แต่ขนาดอาจลดลงได้ชั่วคราวหลังการใช้ยาฮอร์โมน หรือในช่วงวัยหมดประจำเดือน
หากคุณมีอาการปวดประจำเดือนรุนแรง หรือสงสัยว่าเป็นช็อกโกแลตซีสต์ การรีบเข้ารับการตรวจวินิจฉัยถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างมาก เพราะการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยบรรเทาอาการปวดและรักษาโอกาสในการมีบุตรของคุณได้มากขึ้น
หากมีข้อสงสัยหรือต้องการคำปรึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับช็อกโกแลตซีสต์ สามารถเข้ามาที่โรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ เรามีทีมสูตินรีแพทย์ผู้ชำนาญการและเทคโนโลยีที่หลากหลาย รองรับการตรวจวินิจฉัยโรคอย่างแม่นยำ เพื่อให้สามารถดำเนินการรักษาได้อย่างปลอดภัย
ช่องทางติดต่อ
References
Ovarian Endometrioma (Chocolate Cyst). (2024, December 13). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22004-ovarian-endometrioma
Nall, R. (2023, February 16). What to expect from a laparoscopy for endometriosis. Medical News Today. https://www.medicalnewstoday.com/articles/endometriosis-stages
Endometrioma: Chocolate Cyst. (n.d.). The Endometriosis Foundation. https://www.theendometriosisfoundation.org/chocolatecysts
Christiano, D. (2019, September 28). What Are Chocolate Cysts?. Healthline. https://www.healthline.com/health/womens-health/chocolate-cyst
