บทความสุขภาพ

การตรวจและป้องกันมะเร็งเต้านม

บทความโดย: วันที่อัพเดท: 26 มีนาคม 2567

HIGHLIGHTS:

คนเอเชียช่วงอายุ 40-60 ปี ตรวจพบมะเร็งเต้านมมากกว่าชาวตะวันตก
การตรวจเต้านมด้วยเครื่องดิจิตอลแมมโมแกรม (Digital Mammogram) สามารถลดความเสี่ยงการเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านมได้ถึง 30% ในกลุ่มผู้หญิงวัย 40 ปีขึ้นไป
ความผิดปกติในรหัสพันธุกรรมของยีน BRCA ซึ่งสามารถถ่ายทอดสู่ลูกได้ทั้งจากบิดาและมารดา เพิ่มความเสี่ยงให้ลูกสาวเป็นมะเร็งเต้านมเกือบร้อยละ 90 และมะเร็งรังไข่ร้อยละ 50

ปัจจุบันพบว่ามะเร็งเต้านมเป็นมะเร็งที่พบมากที่สุดในเพศหญิง และยังไม่มีวัคซีนป้องกันเหมือนมะเร็งปากมดลูก วิธีการป้องกันที่ดีที่สุดในขณะนี้จึงเป็นการตรวจคัดกรองอย่างสม่ำเสมอ เพื่อรักษาสุขภาพของตนเองให้ปลอดภัยมากที่สุดเท่าที่จะสามารถทำได้ โดยวิธีการป้องกันและการคัดกรองความเสี่ยงโรคมะเร็งเต้านมที่ผู้หญิงทุกคนควรทราบมีดังนี้

วิธีการ	ช่วงอายุที่แนะนำ	ความถี่ในการตรวจ	ผู้ควรเข้ารับการตรวจ
การตรวจเต้านมด้วยตนเอง	ตั้งแต่ 20 ปีขึ้นไป	ประมาณเดือนละ 1 ครั้ง และตรวจเป็นประจำทุกเดือน	ผู้หญิงทุกคนที่มีอายุตั้งแต่ 20 ปีขึ้นไป
การตรวจพันธุกรรม BRCA	อายุมากกว่า 30 ปี	–	ผู้หญิงที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นมะเร็งเต้านม หรือเคยเป็นมะเร็งเต้านมมาก่อน
การตรวจอัลตราซาวด์	น้อยกว่า 40 ปี	1-2 ครั้งต่อปี	– ผู้หญิงที่มีอายุน้อยกว่า 40 ปี โดยเฉพาะผู้ที่ • ชาวเอเชียที่มีเนื้อเต้านมค่อนข้างแน่นมากกว่าชาวตะวันตก • พบความผิดปกติ เมื่อทำการตรวจโดยแพทย์หรือการตรวจแมมโมแกรม • หญิงมีครรภ์ที่ต้องการหลีกเลี่ยงการได้รับรังสี
การตรวจแมมโมแกรมและอัลตราซาวด์	ตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป	1-2 ครั้งต่อปี	– ผู้หญิงที่มีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป โดยเฉพาะผู้ที่ • มีลูกหลังอายุ 30 ปี • เริ่มมีประจำเดือนเร็ว (ตั้งแต่อายุ 12 ปี) • หมดประจำเดือนช้า (หลังอายุ 65 ปี) • ไม่มีบุตร • ได้รับฮอร์โมน หรือยาคุมกำเนิดมาเป็นเวลานาน • เคยมีประวัติฉายแสงบริเวณเต้านม

การตรวจเต้านมด้วยตัวเอง (Breast Self-Examination)

ควรเริ่มตรวจเต้านมด้วยตนเองตั้งแต่อายุ 20 ปีขึ้นไป โดยตรวจเป็นประจำทุกเดือน เวลาที่เหมาะสมคือช่วงหลังหมดประจำเดือนแล้ว 7-10 วัน ซึ่งเป็นช่วงที่เต้านมไม่มีการคัดตึงแล้ว ความผิดพลาดจะน้อยลง โดยเริ่มจากการยืนหน้ากระจก เพื่อดูความผิดปกติของเต้านมในท่าห้อยแขน ยกแขน และเอามือเท้าสะเอว อย่าลืมใช้นิ้วมือรีดบริเวณฐานนมไปหาหัวนมเพื่อดูว่ามีสิ่งคัดหลั่งที่ผิดปกติไหลออกมาจากหัวนมหรือไม่ จากนั้นจึงใช้ส่วนปลายของฝ่านิ้วมือ 3 นิ้ว คือ ชี้ กลาง นาง กดคลำและคลึงให้ทั่วเต้านม ในท่านอน และท่ายืน (แนะนำให้ใช้สบู่หรือโลชั่นช่วย เพื่อให้การคลึงและคลำทำได้สะดวกขึ้น)

สิ่งที่ควรสังเกต

ขนาด ลักษณะ รูปร่างของผิวและสีผิวเต้านม หากพบสิ่งผิดปกติดังต่อไปนี้ให้รีบปรึกษาแพทย์

มีก้อนนูน
บวม แดง ร้อน
ขนาดหรือรูปร่างเต้านมผิดปกติ
มีการบุ๋มหรือบอดของหัวนม (หากเดิมไม่บุ๋ม) หรือผิวของเต้านมลักษณะคล้ายเปลือกส้ม
ผื่น สะเก็ด หรือคันบริเวณหัวนม
น้ำผิดปกติไหลจากหัวนมเช่น สีเลือด หรือสีขุ่นคล้ายหนอง

หลักการตรวจเต้านมด้วยตัวเอง

ใช้สัมผัสของปลายนิ้ว 3 นิ้วคือ นิ้วชี้ นิ้วกลาง และนิ้วนาง โดยสัมผัสเป็นวงกลมและเคลื่อนไปเรื่อยๆ โดยไม่ต้องยกนิ้วมือสัมผัสขึ้นจากผิวของเต้านม และการคลำหรือคลึงต้องทำให้ได้ทุกพื้นที่ของเต้านม รวมถึงบริเวณหางนม (บริเวณระหว่างช่วงหัวนมถึงไหล่ข้างนั้น) และบริเวณรักแร้ การคลำอาจจะทำได้หลายรูปแบบด้วยกันเช่น เป็นรูปวงกลมก้นหอย รูปซิกแซกขึ้นลง หรือรูปรัศมีพระอาทิตย์ เมื่อตรวจเต้านมข้างดังกล่าวเรียบร้อยแล้ว ให้ทำการตรวจเช่นเดียวกันในเต้านมอีกข้าง หากสัมผัสได้ก้อนหรือไม่แน่ใจว่าเป็นก้อนอย่าลังเลที่จะไปพบหรือปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

การตรวจดิจิตอลแมมโมแกรม (Digital Mammogram)

ควรเริ่มทำเมื่ออายุ 35 ปี และควรตรวจทุก 1-2 ปี เมื่ออายุ 40 ปีขึ้นไป การตรวจเต้านมด้วยเครื่องดิจิตอลแมมโมแกรม หรือ ดิจิตอลแมมโมกราฟฟี่นั้นเป็นเทคโนโลยีแบบใหม่ ที่ถ่ายภาพและเก็บรักษาภาพไว้ในฐานข้อมูลของระบบคอมพิวเตอร์ ทำให้แพทย์สามารถอ่านผลได้สะดวก และตรวจพบมะเร็งได้ง่ายขึ้นด้วยความสว่างและคมชัดของภาพ เมื่อแพทย์พบจุดที่น่าสงสัยหรือสังเกตเห็นความผิดปกติก็สามารถขยายภาพให้เห็นได้ชัดเจนขึ้น นอกจากนี้ยังสามารถตรวจหาความผิดปกติได้แต่เนิ่นๆ เนื่องจากสามารถเห็นเงาการเกาะตัวของแคลเซียมในเต้านมได้ชัดเจนกว่าการตรวจแบบเดิม ยิ่งไปกว่านั้น การตรวจด้วยวิธีนี้เหมาะสำหรับผู้รับการตรวจที่มีเนื้อเยื้อเต้านมลักษณะเฉพาะ ซึ่งอาจดูกลมกลืนกับเนื้อร้ายได้ จึงทำให้ตรวจพบความเปลี่ยนแปลงที่จะนำไปสู่มะเร็งเต้านมได้เร็วยิ่งขึ้น และพบว่าการตรวจเต้านมด้วยเครื่องดิจิตอลแมมโมแกรม (Digital Mammogram) ในกลุ่มผู้หญิงวัย 40 ปีขึ้นไปสามารถลดความเสี่ยงการเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านมได้ถึง 30%

ข้อดีของการเอ็กซเรย์เต้านม โดยใช้เครื่องดิจิตอลแมมโมแกรม

การตรวจดิจิตอลแมมโมแกรมใช้เครื่องเอ็กซเรย์ที่มีปริมาณรังสีค่อนข้างต่ำและน้อยกว่ารังสีเอ็กซเรย์ทั่วๆ ไป
สามารถที่จะค้นหาลักษณะเนื้อเยื่อที่ผิดปกติ หรือหินปูนได้ละเอียดและชัดเจน ตั้งแต่ขนาดเพียง 0.1-1 ซม. ดังนั้นจึงทำให้สามารถค้นพบได้ตั้งแต่ระยะแรกเริ่มของมะเร็ง และดีกว่าการเอกซเรย์เต้านมด้วยเครื่องแบบเดิมๆ
สามารถปรับความคมชัดของฟิล์มได้โดยที่ไม่ต้องถ่ายใหม่ ทำให้สามารถลดอัตราการกลับมาทำและรับรังสีซ้ำ
เป็นการตรวจที่ปลอดภัย และไม่ส่งผลอันตรายใดๆ ต่อเต้านม

การเตรียมตัวก่อนตรวจแมมโมแกรม (mammogram)

งดการทาแป้ง โลชั่น หรือฉีดน้ำหอมบริเวณหน้าอก เต้านม และรักแร้ เพราะจะมีผลต่อภาพแมมโมแกรม
ควรนำฟิล์มเก่ามาเปรียบเทียบด้วยเสมอ เพื่อให้แพทย์สามารถเปรียบเทียบความผิดปกติที่เกิดขึ้นใหม่ได้
ควรตรวจแมมโมแกรมในช่วงที่ไม่เจ็บหรือคัดเต้านม โดยช่วงเวลาที่เหมาะสำหรับการตรวจแมมโมแกรม คือ 7-14 วันหลังหมดประจำเดือน เพราะเป็นช่วงที่ฮอร์โมนในร่างกายเริ่มลดลง ทำให้เต้านมไม่คัดตึง ทำให้เวลาตรวจแมมโมแกรมจะเจ็บน้อยกว่า
ไม่จำเป็นต้องงดน้ำงดอาหาร
กรณีที่เคยผ่าตัดเสริมเต้านม ควรบอกแพทย์หรือเจ้าหน้าที่เทคนิคทุกครั้ง เพื่อการตรวจอย่างเหมาะสม
ไม่ควรสวมเครื่องประดับที่หูหรือคอ

การตรวจอัลตราซาวด์ (Ultrasound)

การตรวจอัลตราซาวด์ (Ultrasound) เป็นการตรวจโดยการส่งคลื่นเสียงความถี่สูงเข้าไปในเนื้อเต้านม เมื่อคลื่นเสียงกระทบกับเนื้อเยื่อต่างๆ จะสะท้อนกลับขึ้นมาที่เครื่องตรวจ ทำให้สามารถตรวจจับความแตกต่างของเนื้อเยื่อปกติกับก้อนในเต้านมได้ และยังสามารถตรวจสอบได้ว่าก้อนในเต้านมนั้นมีองค์ประกอบเป็นน้ำ หรือเป็นก้อนเนื้อ ในกรณีที่เป็นน้ำก็ค่อนข้างจะสบายใจเพราะไม่เหมือนมะเร็ง แต่หากเป็นก้อนเนื้อ อัลตราซาวด์ จะช่วยบอกว่าก้อนเนื้อนั้นมีขอบเขตที่ดูเรียบร้อย หรือดูค่อนไปทางเป็นเนื้อร้ายมากน้อยเพียงใด
หลายคนสงสัยว่าทำไมต้องตรวจอัลตราซาวด์ร่วมด้วย เป็นเพราะว่าคนไทยหรือชาวเอเชียส่วนใหญ่มีเนื้อเต้านมค่อนข้างแน่น (Dense breast) กว่าชาวตะวันตก หากมีก้อนเนื้อหรือความผิดปกติใดๆ ก็มีโอกาสถูกบดบังจากภาพแมมโมแกรม และการตรวจด้วยเครื่องอัลตราซาวด์ยังสามารถเห็นรอยโรคขนาดเล็ก 2-3 มิลลิเมตร ซึ่งช่วยในการตรวจหาความผิดปกติได้ดียิ่งขึ้น นอกจากนี้ ยังพบว่าการตรวจแมมโมแกรมเพียงอย่างเดียวมีผลลบลวง (false negative) ซึ่งหมายความว่า ผู้ป่วยเป็นมะเร็งแต่มองไม่เห็นจากแมมโมแกรม 4-34 % แต่เมื่อทำการตรวจอัลตราซาวด์ร่วมด้วย จะทำให้ผลลบลวงลดเหลือ 2-3 % เท่านั้น

การตรวจพันธุกรรม BRCA

พบว่า สาเหตุหนึ่งของการเกิดมะเร็งเต้านมเกิดจากความผิดปกติในรหัสพันธุกรรมของยีน BRCA ซึ่งสามารถถ่ายทอดสู่ลูกได้ทั้งจากบิดาหรือมารดา ผู้ที่ได้รับยีนที่ผิดปกตินี้จะมีความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งเต้านมเกือบร้อยละ 90 และยังมีแนวโน้มเป็นมะเร็งรังไข่ถึงร้อยละ 50 หากตรวจแล้วพบได้ว่าตนเองมีความผิดปกติในพันธุกรรมก็สามารถปรึกษาแพทย์เพื่อหาวิธีป้องกันการเป็นมะเร็งข้างต้นได้ก่อนที่จะมีอาการ

บทความและสุขภาพอื่นที่น่าสนใจ

สีตกขาว สัญญาณช่วยเตือนความผิดปกติของร่างกาย

ตกขาวมีลักษณะเป็นของเหลวสีขาวใสหรือขุ่นที่หลั่งออกจากช่องคลอด แต่ถ้าตกขาวเป็นสีอื่นก็อาจจะบ่งบอกถึงความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นภายในร่างกายได้

15 พฤษภาคม 2567

เชื้อราในช่องคลอด ความผิดปกติบนร่างกายที่ไม่ควรมองข้าม

เชื้อราในช่องคลอดเป็นโรคไม่ติดต่อ มีสาเหตุเกิดจากเชื้อรา Candida albicans ที่ทำให้รู้สึกคันระคายเคืองบริเวณรอบปากช่องคลอดและอาจมีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย

15 พฤษภาคม 2567

อาการคันช่องคลอด ปัญหากวนใจที่ไม่ควรปล่อยไว้

คันช่องคลอด อาการติดเชื้อที่ทำให้รู้สึกคันหรือระคายเคืองบริเวณอวัยวะเพศ ถึงแม้จะดูเหมือนว่าเป็นอาการที่ไม่อันตรายต่อร่างกาย แต่ก็เป็นสัญญาณเตือนโรคร้ายได้

15 พฤษภาคม 2567